Jakie zwierzęta jedzą miód?

Nie tylko ludzie lubią miód. Również w świecie fauny istnieją osobniki, które doceniają smak i wartości odżywcze pszczelego urobku. Niektóre z nich wręcz garściami wyjadają go prosto z ula. Jakie zwierzęta uwzględniają miód w swojej diecie?

Zwierzęta jedzące miód

Pszczoła - konsument i producent w jednym

Pszczoły produkują miód nie dla zarobku czy po to, żeby przypodobać się swojemu hodowcy. Miód to główne źródło węglowodanów, a zarazem podstawowy pokarm w pszczelej spiżarni, zaraz obok pierzgi i mleczka pszczelego, którym karmione są kilkudniowe larwy. W sezonie zapracowane pszczoły nie sięgają do swoich zapasów, wolą zjeść coś "na szybko", tj. nektar i pyłek kwiatowy. Niemniej w okresie zimowania (zimowli) to właśnie miód i pierzga dostarczają pszczołom niezbędnych do przetrwania składników odżywczych. O ile jednak dzikie pszczoły żywią się wyłącznie swoimi zapasami, o tyle w hodowli dokarmia się pszczoły roztworem cukrowym i gotowymi syropami.

Niedźwiedź - bezpardonowy pożeracz miodu

Czy gdyby Kubuś Puchatek mieszkał w prawdziwym, a nie Stumilowym Lesie, to nadal przyjaźniłby się z Prosiaczkiem i Zającem? Prawdopodobnie nie, jednak z całą pewnością nadal byłby smakoszem miodu. Jednak obrazek misia kulturalnie wyjadającego swój smakołyk z baryłki nie ma nic wspólnego z rzeczywistością. Niedźwiedzie pożerają całą zawartość uli - włącznie z larwami i pszczołami znajdującymi się w środku. Łapczywość ta jest całkiem uzasadniona, ponieważ z racji swoich rozmiarów i konieczności zgromadzenia brunatnej tkanki tłuszczowej przed zimą, niedźwiedzie potrzebują ogromnych ilości pokarmu. Stąd też dieta tych zwierząt nie opiera się na miodzie, ale jest znacznie bardziej urozmaicona - niedźwiedzie jedzą też inne ssaki, owady, ryby i owoce leśne.

Miodowód - sprytny koneser resztek z ula

Ptaki z rodziny Indicatoridae rzeczywiście stołują się w ulu, jednak żywią się głównie pszczelim woskiem i samymi pszczołami (jajeczkami, larwami i dorosłymi osobnikami), natomiast miód zjadają "przy okazji". Jednak w przeciwieństwie do niedźwiedzi, miodowody stosują bardziej subtelną metodę zdobywania pożywienia. Zjadają bowiem resztki z gniazd porzuconych przez pszczoły lub splądrowanych przez inne zwierzęta i człowieka. Co więcej, prawdopodobnie miodowody są znacznie bardziej wyrafinowane i wręcz wskazują "złodziejowi" drogę do miodu. Same nie mogą dostać się do ula, więc czekają, aż zrobi to ktoś inny, a następnie zadowalają się pozostawionymi resztkami. Profesor Jerry A. Coyne z University of Chicago opisuje w swoim artykule¹ badania, które potwierdzają protokooperację miodowoda dużego z afrykańskimi plemionami.

Ratel miodożerny - nieustraszony pogromca pszczół

Ratel miodożerny to niewielki drapieżnik z rodziny łasicowatych (Mustelidae), który żyje w prawie całej Afryce i Azji Południowej od Półwyspu Arabaskiego po Nepal. Zgodnie z nazwą gatunkową ratel miodożerny rzeczywiście lubi miód. Zwierzę stanowi duży problem dla afrykańskich pszczelarzy, ponieważ plądruje ule w poszukiwaniu słodkiego smakołyku i pszczelich larw.² Jest bardzo prawdopodobne, że resztkami ze stołu ratela żywi się miodowód duży, choć na razie nie ma badań potwierdzających współpracę obu gatunków. Dzięki bardzo grubej skórze i wysokiej odporności na jad ratel miodożerny nie musi obawiać się użądleń atakujących pszczół. Co więcej, zręczne łapy wyposażone w bardzo długie pazury ułatwiają drapieżnikowi wybieranie miodu (i nie tylko) z ula.

Kuna leśna/domowa - (nie)zręczna złodziejka miodu

Kuna to kolejne zwierzę z rodziny łasicowatych, które nie pogardzi przysmakiem wyprodukowanym przez pracowite pszczoły. Zachowuje się przy tym podobnie jak ratel. W mało subtelny sposób kuna dobiera się do barci lub przydomowej pasieki, kradnie miód i przy okazji niszczy całe gniazda pszczół. Niemniej kuna nie jest szczególną "koneserką" miodu. Choć lubi słodycze (kunę można zwabić do żywołapki chlebem posmarowanym miodem), to podstawowymi składnikami jej menu są gryzonie i niewielkie owadożerne ssaki. W urozmaiconej diecie tego sympatycznego (przynajmniej z wyglądu) zwierzęcia nie brakuje również ptaków, owadów, jaj, nasion i owoców. Co więcej, kunie zdarza się zjeść padlinę, a nawet przegryźć małe co nieco pod maską samochodu, np. przewody paliwowe czy matę wygłuszającą silnika.

Mały chrząszcz ulowy - niepozorny postrach pszczelarzy

Owad o wdzięcznej łacińskiej nazwie Aethina tumida mierzy zaledwie kilka milimetrów, ale potrafi zniszczyć pszczelą rodzinę równie skutecznie jak niedźwiedź. Problem z małym chrząszczem ulowym wynika z jego silnie pasożytniczej natury.³ Nadrzędnym celem owada jest przedostanie się do ula - ciepłego, bezpiecznego i obfitującego w pokarm środowiska. Jeśli tak się stanie, żuczek szybko zacznie się rozmnażać, a trzeba wiedzieć, że larwy tego gatunku są wyjątkowo żarłoczne. Zjadają niemal wszystko, co znajdą w ulu - pyłek, nektar, miód, propolis, jaja i larwy pszczół, a nawet osobników swojego gatunku. Mały chrząszcz ulowy jest w stanie zniszczyć nawet silną i zdrową pszczelą rodzinę w ciągu zaledwie dwóch tygodni, dlatego widmo inwazji tego pasożyta spędza sen z powiek nawet doświadczonym hodowcom.

Dlaczego zwierzęta jedzą miód?

Miód to doskonałe (i jakże smaczne) źródło węglowodanów, enzymów, kwasów organicznych i mikroelementów. Czy zwierzęta zdają sobie z tego sprawę? Raczej nie, można wręcz powiedzieć, że zwierzęta zjadają miód przy okazji, razem z larwami i dorosłymi pszczołami. Niestety, drapieżniki w poszukiwaniu pożywienia niszczą całe barcie i ule – stanowią zatem poważne zagrożenie zarówno dla dzikich pszczół, jak i gospodarstw pasiecznych. Zresztą nawet owady i ptaki mogą zaszkodzić pszczołom, ponieważ roznoszą choroby i wyjadają zapasy miodu, bez których prawowici mieszkańcy ula nie przetrwają zimy.

Opracowano na podstawie:

Jerry A. Coyne, Honeyguides and humans: a wonderful mutualism between our species and a wild bird, Why Evolution Is True, 22 lipca 2016
Shenrae Carter, Tamara du Plessis, André Chwalibog, Ewa Sawosz, The honey badger in South Africa: biology and conservation, International Journal of Avian & Wildlife Biology
Peter Neumann, Jeff S. Pettis & Marc O.Schäfer, Quo Vadis Aethina tumida? Biology and control of small hive beetles, Apidologie 47, 427-466, 05 lutego 2016