Portal Pszczelarski

Metody oceny stopnia inwazji Varroa destructor

Na zdjęciu: Samica Varroa destructor. Źródło zdjęcia: fi.wikipedia.org/wiki/Varroapunkki#/media/File:Female_Varroa_destructor_on_the_head_of_a_bee_nymph_(5048099307).jpg

Varroa destructor zwalczanie warrozy osyp zimowy badanie osypu zimowego badanie osypów dobowych osyp dobowy badanie pszczół metodą flotacyjną badanie pszczół badanie zasklepionego czerwu trutowego czerw trutowy badanie matki pszczelej badanie matki pszczelej metodą Ruttnera badanie laboratoryjne pszczół wszolinka pszczela Braula coeca dennica warrozowa z siatką

W polskich pasiekach inwazja roztocza Varroa destructor obecna jest prawie od 30 lat. Na przestrzeni czasu powstają coraz to nowsze środki zwalczania choroby, nie wszystkie z nich są jednak zarejestrowane i dopuszczone do sprzedaży w kraju (Podhorecka 2003). Walka z warrozą wymaga od pszczelarzy odpowiedniej wiedzy, przede wszystkim dotyczącej określania liczebności pasożytów oraz stopienia porażenia rodziny pszczelej (Miarka 2012). Szczegółowe diagnostyka warrozy stanowi kluczową rolę w dobraniu odpowiednich metod zapobiegania, rodzaju leku stosowanego do jej zwalczania oraz liczby i częstotliwość wykonywania odpowiednich zabiegów. 

Rozpoznanie choroby opiera się o badania prowadzone w pasiece i laboratoriach. Ministerstwo Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Inspektorat Weterynarii przedstawiają szczegółowo sposoby badania i postępowania w walce z warrozą (Gliński i wsp. 2007). Istnieje wiele metod badawczych umożliwiających zdiagnozowanie i określenie liczebności Varroa sp. Badania pod kątem obecności pasożyta w małej pasiece liczącej około 5-10 rodzin należy wykonywać dla każdej z nich osobno. W większych pasiekach zaleca się inspekcje w około 1⁄4 stanu pasieki.

 

SPIS TREŚCI:
1. Badanie osypu zimowego
2. Badanie osypów dobowych
3. Badanie pszczół metodą flotacyjną
4. Badanie zasklepionego czerwu trutowego
5. Inne badania pod kątem obecności Varroa destructor i wszolinka pszczela
6. Varroa destructor - artykuły powiązane

 

1. Badanie osypu zimowego 
Podstawową z metod, czyli badanie osypu zimowego, przeprowadza się początkiem wiosny. Przy czym w ulach rozbieralnych, czyli wyposażonych w ściąganą dennicę lub w szufladę, badanie to jest znacznie łatwiejsze do przeprowadzenia. W innych ulach stosuje się wkładki dennicowe, które pokrywają spód ula i wykonane są one z kartonu, folii lub PCV. Wkładki dennicowe należy zakryć siatką o małych oczkach, po to by pszczoły nie usuwały osypu potrzebnego do badania (Miarka 2012).

W osypie zimowym na dnie dennicy znajdują się pasożyty, które podczas zimowania zamarły śmiercią naturalną (Gliński i wsp. 2007, Chorbiński 2012). Naturalna śmiertelność pasożyta w okresie zimy i przedwiośnia wynosi około 30% (Miarka 2012). Poza pasożytami w skład osypu zimowego wchodzą martwe pszczoły i czerw, kawałki wosku, cukru, odchody szkodników pasożytujących w ulu (Podhorecka 2003, Chorbiński 2012). Po obliczeniu liczby opadłych na dno pasożytów można oszacować stopień inwazji. Obserwację osypu najlepiej przeprowadza się pod lupą stereoskopową (Podhorecka 2003).

Obecność kilku samic Varroa destructor świadczy o niskim stopniu porażenia rodziny pszczelej, średni stopień to kilkadziesiąt samic, a ponad 100 martwych pasożytów świadczy o wysokim stopniu porażenia (Podhorecka 2003, Gliński i wsp. 2007, Chorbiński 2012). Metoda ta dostarcza wiedzy na temat efektywności stosowanych leków i zabiegów prowadzonych w poprzednim sezonie pasiecznym (Podhorecka 2007). Znajdujące się w osypie martwe pszczoły można „przesiać” przez sitko o małych oczach (około 3-4 mm) nad kartką papieru w celu poszukiwania samic roztoczy. Badanie osypu zimowego należy do najtańszej i najprostszej metody badawczo-kontrolnej (Chmielewski 2000).

2. Badanie osypów dobowych 
Badanie osypów dobowych przeprowadza się w celu określenia przybliżonej liczby pasożytów. Metoda polega na policzeniu samic Varroa destructor znalezionych podczas inspekcji w wybranych losowo dniach (Trzebiński 2012). Praktyczne zastosowanie wykazują tutaj wkładki dennicowe z siateczkami, które umożliwiają przesiew pasożytów na dno dennicy lub tzw. dennice warrozowe z siatką. Oczka na siateczce powinny być wielkości 3 mm. Bez obecności siatki pszczoły prowadzące oczyszczanie usuwają roztocze na zewnątrz ula, co wpływa na otrzymane wyniki badania (Chorbiński 2012, Miarka 2012).

Liczenie martwych osobników ułatwić może także położenie na dno wkładki, białej kartki papieru lub folii. Po kilku dniach zebrane osobniki roztocza liczy się, a ich ilość dzieli przez liczbę dni. Wynikiem końcowym jest średni dobowy osyp pasożyta. Wartość dobowego osypu należy pomnożyć przez 120 w celu oszacowania rzeczywistej (przybliżonej) liczby znajdujących się żywych roztoczy pasożytujących na rodzinie pszczelej. Współczynnik ten został ustalony według średniej długości życia samic Varroa destructor w ciągu jednego roku, która wynosi średnio 60 dni, przy założeniu, że połowa z nich ginie śmiercią naturalną (Woyke 2007, Trzebiński 2012). 

Jeśli w osypie dziennym znajduje się 5 lub więcej sztuk roztocza świadczy to o nasilonej inwazji pasożyta. Należy wtedy niezwłocznie podjąć leczenie rodziny pszczelej. Jak podaje (Gliński i wps. 2007) Światowa Organizacja Zdrowia Zwierząt zaleca badanie osypów metodą flotacji. W tym celu zasuszony przez 24 h osyp zalewa się alkoholem etylowym i mieszka przez 1 minutę następnie liczy się liczbę pasożytów, które wypłynęły na wierzch.

3. Badanie pszczół metodą flotacyjną 
Badanie pszczół metodą flotacyjną polega na pobraniu z ula do woreczka foliowego około 250-300 młodych pszczół z plastrów z czerwiem niezasklepionym (Gliński i wsp. 2007). Owady zbiera się w każdej rodzinie z tego samego miejsca, to jest mniej więcej ze środka ula. Podczas badania należy jednak zachować szczególną ostrożność, aby wraz z robotnicami nie pobrać matki pszczelej (Trzybiński 2012).

Pobrane osobniki umieszcza się w zamrażarce lub lodówce w celu ich bezbolesnego uśmiercenia, a po wyjęciu próbę waży się i zapisuje wynik. Pszczoły wrzuca się do naczynia wypełnionego wodą z dodatkiem detergentu i wytrząsa przez około 10 minut. Jak podają inne źródła (Gliński i wsp. 2007, Dobre 2010) pszczoły można zamiast detergentem zalać eterem lub alkoholem. Podczas wytrząsania pasożyty Varroa destructor odpadają od ciał owadów.

Według Miarki (2012) po tej czynności można już oszacować liczebność pasożytów, jednak Chorbiński (2012) zaleca jeszcze wylanie zawartość słoika na podwójne sita i jej przemywanie pod mocnym strumieniem wody. Na grubych sitach zatrzymają się pszczoły, a na sicie z małymi oczkami roztocze. Pierwsze górne sito powinno mieć oczka o średnicy około 3,5-4 mm, natomiast drugie, dolne około 0,7–0,8 mm. (Trzybiński 2012). Liczbę uzyskanych pasożytów dzieli się przez masę pobranych pszczół i otrzymany wynik mnoży przez 10.

Wynik końcowy wykazuje ile pasożytów Varroa destructor żeruje na 100 pszczołach w badanej rodzinie. Jeżeli uzyskany wynik przekracza 1% liczebności pszczół, należy bezzwłocznie podjąć leczenie badanej rodziny (Chorbiński 2000, Miarka 2012). 

4. Badanie zasklepionego czerwu trutowego 
Najlepsze wyniki uzyskuje się badając zasklepiony czerw trutowy z tego, że samice Varroa w większym stopniu go preferują niż czerw pszczeli. Usuwanie czerwiu trutowego jest także jedną ze stosowanych biologicznych metod zwalczania warrozy. W okresie wiosenno-letnim przeprowadza się badanie, a przy braku czerwiu trutowego, pobiera się czerw robotnic ze skrajnych plastrów gniazdowych (Chmielewski 2002). Posługując się widełkami do miodu należy odsklepić z plastra komórki z larwami (około 200 sztuk).

Na perłowo białych ciałach przedpoczwarek i poczwarek wyraźnie można zauważyć kontrastujące kolorem samice (o barwie brunatno-czerwone) oraz biało-szare samce Varroa destructor, a także inne stadia rozwojowe roztocza (Chorbiński 2012). W celu oszacowania stopnia porażenia badanej rodziny liczy się tylko ciemno zabarwione samice znajdujące się na czerwiu i wewnątrz komórek plastra (Gliński i wsp. 2007). Liczbę pasożytów należy podzielić przez liczbę odsklepionych komórek i pomnożyć przez 100 (Podhorecka 2003, Gliński i wsp. 2007, Chorbiński 2012). Uzyskany wynik świadczy o intensywności inwazji.

Ekstensywność inwazji oblicza się poprzez podzielenie liczby komórek plastra z pasożytami przez liczbę wszystkich komórek odsklepionych i mnożąc następnie przez 100. Ekstensywność informuje jaki procent komórek jest zarażonych (Podhorecka 2003, Gliński i wsp. 2007). Wartości od 1 do 5% oznaczają niskie porażenie, od 6 do 20% średnie, natomiast powyżej 25% wskazuje o zagrożeniu rodziny, którą natychmiast trzeba poddać leczeniu (Chorbiński 2012).

Poprzez odsklepienie 200 komórek z czerwiem można zauważyć stadia rozwojowe pszczół, które mogą mieć różne deformacje ciała spowodowane obecnością pasożyta (Dobre 2010). Badanie czerwiu trutowego można dokonać podczas miodobrania (Trzybiński 2012), jednak czerw pszczeli bardzo rzadko poddaje się badaniom według wyżej opisanej metody.

5. Inne badania pod kątem obecności Varroa destructor i wszolinka pszczela 
W rozpoznaniu różnicowym warrozy trzeba brać pod uwagę inwazje innego pasożyta zasiedlającego w ulach pszczół miodnych, którym jest wszolinka pszczela (Braula coeca). Jest to owad posiadający trzy pary odnóży zakończonych grzebyczkiem. Wielkością i barwą przypomina samice Varroa destructor. Przy inwazji Braula coeca występują inne objawy, tj. zmiany na zasklepach komórek z miodem. Przy występowaniu jakichkolwiek wątpliwości w zdiagnozowaniu zaleca się wykonanie badań laboratoryjnych (Gliński i wsp. 2007). 

Istnieją też inne metody pozwalające stwierdzić obecność pasożyta jednak są one bardzo rzadko stosowane. Jest to między innymi: badanie matki pszczelej metodą Ruttnera i badanie laboratoryjne.

Publikacja

Karolina Wronowska, Profilaktyka i zwalczanie warrozy u pszczoły miodnej, Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie, Kraków 2014

6. Varroa destructor - artykuły powiązane 

Varroa destructor - znaczenie i rys historyczny

Charakterystyka rodzaju Varroa i opis gatunku Varroa destructor

Varroa destructor - cykl życiowy i rozwojowy

Oddziaływanie Varroa destructor na rodzinę pszczelą

Zapobieganie i zwalczanie inwazji Varroa sp. u pszczoły miodnej

Karolina Wronowska

Karolina Wronowska

Studentka biologii stosowanej na Uniwersytecie Rolniczym im. Hugona Kołłątaja w Krakowie. Prowadzi badania na temat profilaktyki i zwalczania warrozy u pszczoły miodnej.

Zobacz wszystkie artykuły tego autora



Liczba wyświetleń artykułu: 15594

Komentarze z forum pszczelarskiego

oro54 2016-02-03 18:46:29

Artykuły ciekawe, dobrze jest sobie przypomnieć i odświeżyć wiadomości na temat warrozy i jej historii. Ankietę już wypełniłem, postaram się też wysłać osyp.



  Współpracują z portalem:

Tadeusz Netczuk

Tadeusz Netczuk

Autor tekstów

Doświadczony pszczelarz. Chowem pszczół zajmuje się od 1970 r. Obecnie jego pasieka zlokalizowana jest w ROD Bielany we Wrocławiu.

Ciasto czekoladowe z miodem - przepis

Morfologia murarki ogrodowej (Osmia rufa L.)

Hodowla murarki ogrodowej (Osmia rufa L.)

Magdalena Tomaszewska-Bolałek

Magdalena Tomaszewska-Bolałek

Autorka przepisów kulinarnych i bloga kuchniokracja.hanami.pl

Japonista, dziennikarka, badaczka kultury żywieniowej, autorka książek: "Tradycje kulinarne Japonii" i "Japońskie słodycze" (książka nominowana w 3 kategoriach do Gourmand World Cookbook Awards). Zajmuje się prowadzeniem warsztatów kulinarnych, a także spotkań z zakresu historii jedzenia, trendów kulinarnych i percepcji smaku.

Ciasto z mąką z czarnego ryżu

Miodowe ciasto z sezamową bezą

Figi z jogurtem bałkańskim i pistacjami

Food and Agriculture Organization of the United Nations

Food and Agriculture Organization of the United Nations

Oficjalny partner merytoryczny

Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (ang. FAO), to instytucja, której celem jest m.in. polepszanie wytwarzania, wymiany i dystrybucji produktów rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa, podnoszenie poziomu wyżywienia narodów, popieranie zawierania porozumień w sprawie międzynarodowego handlu produktami rolnymi oraz udzielanie pomocy technicznej.

Działanie antyoksydacyjne (aktywność antybakteryjna) miodu

Skład miodu

Kontrola jakości miodu