Zimujące pszczoły a hałas

Zimujące pszczoły a hałas

Zimowla pszczół staje się coraz większym wyzwaniem dla pszczelarzy. Okres ten jest trudny dla owadów mieszkających w ulach z kilku powodów. Jest też skomplikowany dla pszczelarzy, wymaga bowiem jednocześnie uważnej obserwacji oraz zapewnienia tym owadom spokoju. Zbyt późne przeglądy jesienne czy zbyt wczesne wiosenne powodują rozstrojenie u tych owadów, stres i zwiększają osyp. Problemem dla zimujących pszczół jest także hałas.

Jakie utrudnienia pojawiają się w zimowaniu pszczół?

Wydawałoby się, że wraz z rozwojem technologii, unowocześnianiem rolnictwa oraz hodowli zwierząt w szczególności, zimowanie pszczół będzie procesem coraz łatwiejszym i łagodniejszym, a wiosną w ulu będą czekały na pszczelarza silne, liczne, dynamicznie rozwijające się rodziny. Niestety tak się nie dzieje, a pszczołom zagraża coraz więcej rzeczy. Jednym z problemów dla zimujących owadów jest hałas. 

Najczęstszymi problemami z zimowlą są błędy pszczelarskie oraz utrudnienia związane ze zmianami klimatycznymi. Wśród największych zagrożeń dla tych owadów wymienić należy także choroby wirusowe, bakteryjne i grzybiczne, a także pasożyty, które z roku na rok stają się coraz większym problemem. Podkreślić należy, że części z nich, przykładowo warrozy, jeszcze kilkadziesiąt lat temu w ulach na terenie Polski nie było, zatem mamy w rodzimych pasiekach nowe trudności, na które jeszcze nie ma jednoznacznie skutecznych rozwiązań. 

Do najczęstszych błędów pszczelarskich należą:

• zbyt późne lub zbyt wczesne przeglądy pszczelarskie,
• zbyt późne lub nieprawidłowe zakarmienie owadów na zimę,
• niedoleczone choroby przeoczone jesienią,
• złe zabezpieczenie ula przed mrozem i wilgocią,
• błędna budowa przestrzeni na gniazdo oraz
• niepokojenie owadów w czasie zimowli, czyli przede wszystkim hałas.

Czego potrzebują pszczoły w trakcie zimowli?

Zimowla to trudny czas dla owadów. W naturze zimowanie było dla nich czymś fizjologicznym, ale konstrukcja ula oraz ingerencje pszczelarzy w naturalne życie tych owadów, zmiany klimatyczne oraz krzyżowanie z pszczołami mniej odpornymi na zimno, powodują, że przezimowanie tych owadów staje się coraz większym problemem.

Przy odpowiedniej wielkości rodzin oraz zakarmieniu, ociepleniu ula, zdrowy rój z powodzeniem przetrwa do wiosny. Sześć do ośmiu kilogramów miodu, zapas pierzgi, brak chorób i pasożytów to gwarancja dobrego przezimowania. Gdy już pszczelarz przygotuje owady odpowiednio do zimowania, zabezpieczy ule oraz przygotuje wnętrze do odpowiedniego umiejscowienia kłębu zimowego, zostaje pozostawić pszczoły w spokoju. W czasie zimowli nic nie powinno zakłócać owadom tego okresu.

Zimujące pszczoły a hałas

Podczas zimowli pszczoły nie powinny być w jakikolwiek sposób niepokojone. Ostatni jesienny przegląd powinien odbyć się około połowy września. Późne jesienne przeglądy czy wczesne zimowo-wiosenne poważnie naruszają naturalny przebieg zimowania tych owadów. Nic jednak nie przeszkadza rodzinom tak, jak ruch i hałas w pasieczysku w momencie, gdy owady są już zbite w kłąb zimowy. Każdy ruch, czy to przechodzących ludzi, czy zwierzęta, pszczoły miodne odbierają jako niepokojący je hałas. Podobnie reagują na głośniejsze dźwięki.

Każda tego typu sytuacja prowadzi do poluźnienia zimowego kłębu. Owady rozchodzą się, zaniepokojone. Pobudzone wędrują po plastrach oraz rozchodzą się. Niektórym zdarza się nawet, w efekcie reakcji na hałas, wylecieć z ula. Przy niskich temperaturach lub zalegającym w pasieczysku śniegu, pszczoły, które zdecydowały się wylecieć, do ula już nie wrócą. Zmniejszenie liczebności rodziny hałasem i niepokojeniem roju powoduje przeciążenie robotnic w procesie produkowania ciepła. 

Pszczoły potrzebują stałej temperatury w ulu, którą wytwarzają poprzez wprawianie w drżenie mięśni. Drżeniem to wymaga dużego nakładu energii, zatem robotnice spożywają pokarm, im więcej pokarmu potrzebują, tym bardziej zapycha im się jelito. Jeśli pszczoła w okresie zimowli wyleci z ula w celu wypróżnienia się, w chwili, gdy są temperatury ujemne tudzież zalega śnieg, już do niego nie wróci i rodzina ponownie się zmniejsza. 

Niepokojenie owadów i hałas w czasie zimowli w pasieczysku wprost prowadzi do uruchomienia całego łańcucha przyczynowo-skutkowego prowadzącego do znacznego osłabienia rodzin.

Oprócz ludzi i zwierząt, czynnikiem niepokojącym pszczoły w czasie zimowli są ptaki, wywabiające hałasem owady z ula. Specjalizują się w tym, przykładowo, dzięcioły, które stukając w drewno wywabiają zdezorientowane robotnice i zjadają je. Aby zapobiec destrukcyjnej działalności ptaków zalecane jest, by na terenie okolicznym, przylegającym do pasieczyska, rozwieszać karmę dla tych ptaków. Dzięcioły, mając łatwy dostęp do wartościowego jedzenia, najczęściej zostawiają ule w spokoju, nie zaglądają do niech i nie niepokoją owadów.

Jak uniknąć problemów w zimowli?

Zimowanie pszczół staje się coraz większym wyzwaniem. Powodzenie w zimowli i siłę rodzin na wiosnę zapewnia odpowiednie przygotowanie uli przed zimą oraz stworzenie owadom odpowiednich warunków w czasie zimy. Jedną z podstawowych potrzeb pszczół miodnych zimą jest spokój w pasieczysku. Każde zaniepokojenie, ruch, który odbierają one jako hałas, powoduje bowiem zaniepokojenie, naruszenie gęstości kłębu zimowego oraz wylot zaniepokojonych robotnic poza ul, co bezpośrednio przyczynia się do zwiększenia osypu zimowego. 

Jak zatem zapewnić spokojną zimowlę w pasiece? Gdyby wymienić to w punktach, wyglądałoby to nastepujaco:

• odpowiednio zakarmić zapewniając odpowiednie zapasy miodu i pyłku
• zakończyć prace w pasiece w połowie września
• stworzyć odpowiednie warunki w ulu do zbudowania gniazda
• zapewnić pszczołom spokój i ciszę w czasie zimowania
• wczesną zimą zadbać o usunięcie śniegu z pasieki
• pierwsze przeglądy wiosenne rozpocząć w marcu, gdy temperatura ustabilizuje się w okolicach piętnastu stopni Celsjusza

Przestrzeganie tych kilku zasad powinno zapewnić spokój owadom i powodzenie pszczelarzowi, a na wiosnę silne i liczne rodziny.

Zimujące pszczoły i hałas to niszczące dla rodzin połączenie. Każdy intensywniejszy ruch zimą w pasiece jest przez te owady odbierany jako hałas i powód do niepokoju. Ogrodzenie terenu pasieczyska, tak by dzikie zwierzęta nie zakłócały spokojnej zimowli tym owadom, nie wchodzenie bez potrzeb pomiędzy ule, nawet jeśli jest się pszczelarzem oraz zapobieganie próbom żerowania przez dzikie ptaki, takie jak dzięcioły zapewni pszczołom cisze i spokój, które są podstawą przetrwania zimy.

Bibliografia:

1. Bancewicz J., Dobre praktyki pszczelarskie, https://wmodr.pl/files/zMVO5j5cIK7dYDsd0g1UiUYhe32lSf9r9wDDWgWt.pdf, dostęp: 16.02.2023.
2. Cichocki J., Rodzaje i linie pszczoły miodnej, Gdańsk, 2021.
3. Ostrowska W., Żukowski R., Pszczelarstwo na Białostoczcyźnie, Warszawa 2016.
4. Roman A., Jak przygotować rodziny pszczele do sezony pożytkowego?, [w:] Przegląd Hodowlany, nr 3, 2005.
5. Turlejska H, Muszyc M., Poradnik pracownia do pozyskiwania miodu w sprzedaży bezpośredniej oraz w rolniczym handlu detalicznym, Białystok 2019.
6. Zakładamy pasiekę. Poradnik dla początkujących pszczelarzy, Gdańsk 2015.