Portal Pszczelarski

Mały chrząszcz ulowy – wielki szkodnik pszczół

Na zdjęciu: mały chrząszcz ulowy (Aethina tumida). Źródło zdjęcia: pl.wikipedia.org/wiki/Aethina_tumida#/media/File:Small_hive_beetle.jpg

mały chrząszcz ulowy Aethina tumida szkodnik pszczół występowanie małego chrząszcza ulowego larwy małego chrząszcza ulowego sfermentowany miód

Artykuł sprawdził

Michał Piątek

Michał Piątek

Ekspert Portalu Pszczelarskiego

Mały chrząszcz ulowy – wielki szkodnik pszczół

Mały chrząszcz ulowy (Aethina tumida) to poważne zagrożenie dla pszczół. Jeszcze do niedawna problem ten nie dotyczył pszczelarzy w Europie – chrząszcz występował jako gatunek endemiczny w Afryce. Niedawno jednak stwierdzono jego obecność na południu Włoch, co nie wyklucza jego rozprzestrzenienia się na tereny innych krajów, w tym Polski. 

Mały chrząszcz ulowy rozpoczął swoją inwazję na inne kontynenty zaledwie kilkanaście lat temu. W 1998 roku wykryto go na Florydzie w Stanach Zjednoczonych – zginęło wtedy 25 tysięcy rodzin pszczelich. Co ciekawe, na pierwotnych obszarach swojego występowania, czyli w południowej Afryce, mały chrząszcz ulowy nie powodował takich zniszczeń i nie był gatunkiem inwazyjnym. Obecnie występuje także w Kanadzie i Australii, a pod koniec 2014 roku został wykryty w pasiekach we Włoszech, wywołując prawdziwą panikę wśród tamtejszych pszczelarzy. To prawdopodobnie nie koniec jego działalności w Europie, dlatego polscy pszczelarze powinni wiedzieć, jakie są objawy obecności w ulu małego chrząszcza ulowego – im wcześniej zostanie wykryty, tym łatwiej będzie go zwalczyć. Każdy przypadek wystąpienia małego chrząszcza ulowego w pasiece powinien być obligatoryjnie zgłaszany Powiatowemu Inspektorowi Weterynarii. Takie wymogi nakładają na polskich pszczelarzy przepisy unijne.

Żywi się miodem, pyłkiem i czerwiem
Małe chrząszcze ulowe żerują w ulach i w magazynach na terenie pasiek i gospodarstw pszczelarskich – ich ulubionym pokarmem jest czerw pszczeli, miód, pyłek i wosk. Mają doskonały węch, do uli trafiają przede wszystkim po zapachu. Dorosłe osobniki mają około 5-7 mm długości (są sporo mniejsze od pszczół, dzięki czemu łatwo je zauważyć), są ciemnobrązowe lub całkiem czarne. Mają wyraźnie trójdzielną budowę – głowa, tułów i odwłok. Cechą charakterystyczną są czułki zakończone maczugowato oraz okrywa skrzydeł, która jest krótsza od odwłoka. Samice małego chrząszcza ulowego, gdy dostaną się do ula, składają jaja na plastrach i w różnego rodzaju szczelinach.

Żarłoczne larwy z kolcami
Larwy małego chrząszcza ulowego wylęgają się po około 2-4 dniach i przez kolejne kilkanaście dni (nawet do trzech tygodni) żerują w ulu, robiąc ogromne spustoszenie wśród czerwiu i zapasu miodu. Larwy mają około 1 cm długości, są kremowobiałe, a na grzbietowej stronie ciała mają charakterystyczne kolce. Dorosłe chrząszcze wygryzają się po około 3-4 tygodniach od złożenia jajeczek. Co ciekawe, po kilkunastu dniach żerowania i robienia spustoszenia w ulu larwy wypełzają z niego i zakopują się w ziemi wokół ula.

Na zdjęciu powyżej: larwy małego chrząszcza ulowego (Aethina tumida) Źródło: pl.wikipedia.org/wiki/Aethina_tumida#/media/File:Aethina_tumida.jpg

Obecność pasieki wyczuwa z daleka
Mały chrząszcz ulowy jest gatunkiem bardzo odpornym i wytrzymałym, co oznacza, że bardzo trudno z nim walczyć, bo szybko przystosowuje się do nowych warunków środowiska. Potrafi jednorazowo pokonać w locie nawet kilkanaście kilometrów w poszukiwaniu nowych uli do opanowania – może więc rozprzestrzeniać się naprawdę szybko. W krótkim czasie może wywołać prawdziwą epidemię na bardzo dużym obszarze. Doskonale wytrzymuje okresowe braki pożywienia i susze – bez wody i pokarmu mały chrząszcz ulowy może przetrwać nawet dziewięć dni. Na jednym plastrze w ulu mogą natomiast przeżyć nawet dwa miesiące dni.

Przyczyna ginięcia całych rodzin pszczelich
Małe chrząszcze ulowe bardzo szybko się rozmnażają, czyniąc spustoszenie w rodzinach pszczelich. Zjadają czerw i miód, niszczą plastry, powodują fermentację miodu oraz jego wypływanie z komórek plastra. Zanieczyszczają go też swoimi odchodami. W plastrach larwy chrząszcza drążą długie korytarze, przez co plastry stają się bezużyteczne. Jeśli inwazja chrząszcza trwa długo i nie jest w żaden sposób powstrzymywana, w jej wyniku mogą padać całe rodziny pszczele. Zdarza się też, że pszczoły uciekają z zajętego przez chrząszcze ula, bo zapach działa na nie odstraszająco. Pszczoły praktycznie w żaden sposób nie bronią się przed pasożytem.

Co może zrobić pszczelarz, by uchronić się przed szkodnikiem?
Przede wszystkim – porządek w ulu i wokół niego. Po drugie – regularne wykonywanie przeglądów wszystkich uli w pasiece. Dorosłe osobniki małego chrząszcza majowego można bardzo łatwo zauważyć, bo są sporo mniejsze i ciemniejsze od pszczół. Konieczne jest też wnikliwe obserwowanie plastrów i miodu oraz reagowanie na zmiany w ich wyglądzie. Zdarza się też, że sfermentowany miód zaczyna wyciekać z ula przez wylotek lub przez inne szpary. Obecność małego chrząszcza ulowego można też wykryć przy pomocy bardzo prostej pułapki – na dennicy ula należy położyć falistą płytkę i zajrzeć pod nią za jakiś czas. Dorosłe osobniki małego chrząszcza ulowego będą chowały się w tunelach płytki.

Inne rozwiązanie problemu podpowiada pan Michał Piątek. Małego chrząszcza ulowego w niewielkich pasiekach można zwalczać poprzez rozłożenie skrzyni z ziemią pod wylotkami uli. W pewnej fazie rozwoju wykorzystuje on glebę bezpośrednio pod wylotkiem. Jej cykliczna wymiana przerywa cykl rozwojowy i redukuje populację. W większych pasiekach można stosować kumafos w silnym stężeniu plus repelent przy ulu. Amerykanie używają CheckMite a pasieczysko polewają dodatkowo preparatem GardStar, który odstrasza dorosłe chrząszcze i podobno niszczy także larwy właśnie w ziemi pod wylotkami. U nas te substancje są oczywiście niedopuszczone, ale kto wie. Jeśli dotrze tu ten szkodnik, to dotrą także i leki.

Opracowano na podstawie: 
Lucyna Palicka, Mały chrząszcz ulowy – nowe zagrożenie dla pszczół, www.wodr.poznan.pl 12.06.2015 r. 

Zobacz również:

Jakie zwierzęta jedzą miód?

Zakładanie pasieki a działalność nadzorowana przez Inspekcję Weterynaryjną 

Czynniki zwiększające podatność pszczół na choroby 

Zębiełek karliczek – szkodnik pszczół

Anna Celińska

Anna Celińska

Autorka tekstów

Dziennikarz z wykształcenia, zawodu i pasji. Żaden temat nie jest jej obcy, a pszczoły z artykułu na artykuł uwielbia coraz bardziej. Na PortalPszczelarski.pl wrzuca teksty według najważniejszego klucza – informować, radzić, wyjaśniać to, co ważne dla Was. Bo bez czytelnika nie miałoby sensu pisanie.

Zobacz wszystkie artykuły tego autora



Liczba wyświetleń artykułu: 15637

Komentarze z forum pszczelarskiego

blondynekkrk 2015-07-02 07:52:02

Znalazłem dla osób, które chcą sobie poczytać jeszcze takie coś: http://isip.sejm.gov.pl/Download?id=WDU20130001577&type=2

Jest to DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 18 grudnia 2013 r. Poz. 1577 ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 5 grudnia 2013 r. w sprawie wprowadzenia programu mającego na celu poszerzenie wiedzy o ryzyku wystąpienia chorób zakaźnych w rodzinach pszczelich.



  Współpracują z portalem:

Tadeusz Kaczkowski

Tadeusz Kaczkowski

Autor artykułów

Urodziłem się na Podolu. Jestem synem pszczelarza. Prowadzę własną pasiekę od 60 lat.

Trutowienie matek pszczelich

Łukasz Zabłocki

Łukasz Zabłocki

Autor tekstów

Właściciel dużego gospodarstwa pasiecznego w południowo-zachodniej Polsce.

Wpływ ciepłej zimy na rodziny pszczele

Magdalena Mendziak

Magdalena Mendziak

Autorka tekstów

Studentka Wydziału Pedagogiki, Socjologii i Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Zielonogórskiego. Właścicielka małej pasieki w okolicach Zgorzelca. Zawsze uśmiechnięta miłośniczka zwierząt oraz natury. W wolnych chwilach poświęca się wolontariatowi.

Pierniki miodowe na choinkę

Karolina Wronowska

Karolina Wronowska

Studentka biologii stosowanej na Uniwersytecie Rolniczym im. Hugona Kołłątaja w Krakowie. Prowadzi badania na temat profilaktyki i zwalczania warrozy u pszczoły miodnej.

Varroa destructor - cykl życiowy i rozwojowy

Charakterystyka rodzaju Varroa i opis gatunku Varroa destructor

Pszczoła miodna. Klasyfikacja, występowanie i ewolucja