Systemy uli

Systemy uli 

Choć podstawowym kryterium podziału uli są wymiary ich ramek, istnieją również inne typy, systemy czy grupy uli, których elementy konstytuują nie tylko autonomiczne zbiory, ale i nawzajem się zazębiają, przy czym czasem indywidualne cechy konkretnego ula mogą plasować go w innej grupie niż ta, w której znajdują się ule tego samego rodzaju (np. gdy jakiś ul należy do danego systemu, danej grupy, ale ma jakieś indywidualne cechy, które umiejscawiają go w jednym zbiorze i wykluczają z obrębu innego). Nie wszystkie podziały są więc wiążące. 

Niemniej jednak, z niektórymi dyskutować naprawdę trudno. Przykładem jasno określonego kryterium podziału uli jest np. sposób, w jaki poszerza się w nich gniazdo. To on determinuje przyporządkowanie danego ula do któregoś z trzech systemów. I tak, wyróżnia się następujące systemy uli: 
- ule stojaki, 
- ule leżaki, 
- ule nadstawkowe (forma pośrednia). 

W ulach stojakach dostawiamy kolejne kondygnacje - rozrost następuje w pionie. Gniazdo znajduje się w dolnym korpusie, a w górnym umiejscowiona jest miodnia. Najpopularniejsze stojaki to stojaki wielkopolskie. Ich obsługa jest stosunkowo trudna i wymaga odpowiedniego przygotowania czy doświadczenia, więc nie są polecane początkującym pszczelarzom. Niemniej jednak, dobrze sprawdzają się w gospodarce wędrownej - wielkość uli stojaków determinowana jest przez siłę, jaką ma dana rodzina, więc tym samym, w przypadku gospodarki wędrownej, nie jesteśmy zmuszeni do przewożenia całego ula (jak dzieje się, gdy mamy ule leżaki lub ule nadstawkowe). Ule stojaki mają niemal nieograniczoną pojemność. 

Jakie inne zalety mają ule stojaki? Po pierwsze, łatwo możemy oddzielić ich część przeznaczoną na gniazdo od tej przeznaczonej na gromadzenie miodu. Poza tym, co ważne głównie w pasiekach towarowych, miodobranie jest przy ich wykorzystaniu znacznie prostsze niż w przypadku innych uli. Podstawową wadą uli stojaków jest to, iż obsługa korpusów, z jakich są zbudowane, jest wymagająca fizycznie. 

Ule leżaki, w przeciwieństwie do uli stojaków, poszerza się (tj. dostawia się kolejne ramki z boku ula, a nie na nim). Tym samym gniazdo i miodnia są obok siebie, przy czym gniazdo leży zawsze naprzeciwko wylotu (miodnia znajduje się po jednej jego stronie lub po obydwu jego stronach). Typowe ule leżaki to: 
- ul warszawski zwykły, 
- (leżak) wielkopolski. 

Te dwa typy uli są lżejsze od uli stojaków oraz niezwykle prostsze w obsłudze - mamy łatwy dostęp do każdej ramki, a więc możemy dokonywać dokładnych przeglądów roju. Tego rodzaju ule polecane są początkującym pszczelarzom oraz tym, których pasieki są stosunkowo małe, głównie stacjonarne. 

W ulach nadstawkowych w poziomie powiększa się gniazdo. Istnieje również możliwość dodania do niego nadstawki (w której pszczoły gromadzić będą miód). Tym samym przyjmuje się, iż ule nadstawkowe są formą pośrednią między leżakami a stojakami. Ule nadstawkowe to m.in. ul dadanta oraz ul warszawski poszerzony. Dobrze sprawdzają się w pasiekach stacjonarnych, prowadzonych szczególnie na dużych pożytkach. Nadają się również do zimowania pszczół. 

Do wnętrza uli leżaków oraz stojaków, tak jak i uli wielokorpusowych, pszczelarz ma dostęp jedynie "od góry:. Takie rozwiązanie, choć popularne, nie jest bez wad - uli z dostępem "od góry" nie można składać w stosy (co przekłada się na konieczność poświęcenia na pasiekę większej przestrzeni), ani stawiać w jakiejkolwiek lokalizacji bez uprzedniego ich zabezpieczenia przed niesprzyjającymi warunkami atmosferycznymi. Inaczej sprawa się ma w przypadku uli szafkowych. 

Ule szafkowe są popularne na terenach niemieckojęzycznych. W Polsce się nie przyjęły. To ule z dostępem "od tyłu" (np. ule kondygnacyjne z tylną obsługą) lub poprzez otwór w ścianie szczytowej (np. ule obsługiwane z przyczółką). Od tego, gdzie ów otwór się znajduje, zależy organizacja ich wnętrza oraz sposób, w jaki manipuluje się umiejscowionymi w nich ramkami. Ule szafkowe zamykane są bądź drzwiczkami, bądź zatworem (ruchomą poprzeczną przegrodą, często drewnianą[1])[2]. 

Wybór odpowiedniego systemu uli do naszej pasieki jest trudny i trzeba mieć świadomość tego, iż konieczne będzie pójście na jakiś kompromis. Niemniej jednak, przy dobrym przemyśleniu i przeanalizowaniu naszej sytuacji, potrzeb oraz budżetu, wypracowanie tego najlepszego z pewnością się uda. 

Przypisy: 
[1] Zatwór [w;] ApisWiki.PL, opracowanie prof. dr hab. Michał Gromisz [http://apis.gromisz.org.pl/w/index.php/Zatw%C3%B3r].  
[2] Ule szafkowe [w;] ApisWiki.PL, opracowanie prof. dr hab. Michał Gromisz [http://apis.gromisz.org.pl/w/index.php/Ule_szafkowe]. 

Bibliografia: 
Werner Gekeler, Pszczoły. Poradnik hodowcy, wyd. RM, Warszawa 2006, s. 34. 
Jerzy Marcinkowski, Sprzęt i narzędzia pasieczne [w;] Pszczelnictwo, red. Jarosław Prabucki, wyd. Albatros, Szczecin 1998, s. 427-428.
Zatwór; Ule szafkowe [w;] ApisWiki.PL, opracowanie prof. dr hab. Michał Gromisz [http://apis.gromisz.org.pl]

Zobacz również:

Wymiary ramek pszczelich 

Ul Dadanta - rodzaje i modyfikacje 

Ul Dadanta - zalety i wady 

Ul wielkopolski - budowa, malowanie, wady i zalety 

Ul warszawski poszarzany czternastoramkowy. Budowa krok po kroku