Czym jest cicha wymiana matki pszczelej?

Nowa matka pszczela pojawia się nie tylko wtedy, gdy stara umrze lub zaginie. Często zdarza się tak, że pszczoły podejmują decyzję o wymianie matki starej, chorej lub mało wydolnej – proces ten nazywany jest cichą wymianą.

Stara lub niewydolna matka pszczela składa coraz mniej jaj, a jednocześnie wytwarza coraz słabsze feromony, czyli substancje, które utrzymują rój w pełnej gotowości do pracy zarówno w ulu, jak i na zewnątrz. Kilka lub kilkanaście pszczół robotnic, które są wrażliwsze od innych, natychmiast wyczuwają ten brak i podejmują decyzję o stworzeniu warunków do rozwoju nowej, młodej matki pszczelej. W tym celu budują tzw. mateczniki cichej wymiany – znajdują się one zwykle na obrzeżach plastra lub całkowicie poza gniazdem.

Formą i budową takie mateczniki nie różnią się od tradycyjnych mateczników rojowych. Najczęściej decyzje o budowie mateczników cichej wymiany pszczoły podejmują, gdy matka pszczela ma już dwa lub trzy lata. Pszczoły otaczające królową doprowadzają ją do tych mateczników i skłaniają do złożenia jaj. Mateczniki cichej wymiany są następnie mocno pilnowane, gdyż nawet słaba matka chwilami odzyskuje siły i przestępuje do walki z rozwijającą się następczynią.

Gdy nowa matka w pełni się rozwinie, wygryza się z matecznika. Rozwija się następnie, nadal pod ochroną, aż uzyska pełną zdolność do kopulacji i wtedy wylatuje z ula, aby odbyć lot godowy. Po cichej wymianie w ulu znajdują się dwie matki, jednak to ta młodsza stopniowo zyskuje przewagę nad coraz starszą i bardziej słabą królową. Cicha wymiana odbywa się najczęściej między lipcem a wrześniem.

Opracowano na podstawie:
Werner Gekeler, Pszczoły. Poradnik hodowcy, Wydawnictwo RM, Warszawa 2014, s. 24-25

Zobacz również:

Ramka pracy. Korzyści i zastosowanie

Ramka pracy - metoda walki z warrozą