Apiterapia – co to jest i jakie są jej korzyści?

Lecznicze i prozdrowotne właściwości miodów doceniane są przez wielu specjalistów. Wielokrotnie prowadzono badania nad terapiami miodem, w kontekście infekcji, w tym także zakażeń koronawirusem, wspomagania w stanach poinfekcyjnych i osłabieniu psycho-somatycznym czy w podtrzymywaniu remisji chorób autoimmunologicznych układu pokarmowego. Miód jest dobry na wszystko, od skóry, przez psychikę po ciało. Ale nie tylko miód, wszystkie produkty pszczele wpływają korzystnie na organizm, i tym właśnie zajmuje się apiterapia.

Apiterapia - definicja

Apiterapia - co to jest? To pytanie zadać może sobie wiele osób w kontakcie z tym nietypowym sposobem leczenia. Leczenie miodem jest znane i akceptowane, kto z nas nie jest bowiem przyzwyczajony do herbaty z miodem i cytryną w wypadku infekcji wirusowej wiosennego lub jesiennego okresu przejściowego. Lecznicze produkty pochodzenia pszczelego to jednak nie tylko znany każdemu słodki przysmak.

Apiterapia wykorzystuje lecznicze właściwości wszystkich produktów pszczelich, wśród których znajdują się następujące substancje:

wosk pszczeli,
propolis,
pierzga,
jad pszczeli,
mleczko pszczele i
pyłek kwiatowy.

Każda z tych substancji znalazła zastosowanie zarówno w lecznictwie tradycyjnym, jak i w medycynie konwencjonalnej, gdzie wymienione produkty bywają składnikiem leków.

Miód, propolis, pierzga - cechy charakterystyczne i zastosowanie produktów pszczelich

Produktów pszczelich jest niezwykle wiele. Każdy z nich ma swoja charakterystykę i sposób wpływania na organizm. Wszystkie mają jednak potwierdzone działanie prozdrowotne. Apiterapia opiera się na wiedzy o każdym z tych produktów i ich leczniczych właściwościach. Pokrótce przyjrzyjmy się każdej z tych substancji.

Miód

Złoty, lejący, obłędnie słodki, jest znany każdemu od dziecka. Ile rodzajów roślin, niemal tyle miodów. W Polsce najpopularniejsze są miody rzepakowy, lipowy, akacjowy i gryczany, ale dostępne są też takie rarytasy, jak: miód koniczynowy, mniszkowy czy faceliowy. Zależnie od rośliny, z jakiej zbierany jest nektar, zmieniają się właściwości fizykochemiczne miodu, jego kolor, smak czy czas krystalizacji. Odmienne są też właściwości prozdrowotne miodów. Główne obszary aktywności prozdrowotnej miodów to właściwości przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe, łagodzące i regenerujące na błony śluzowe zarówno układu oddechowego, jak i pokarmowego, wpływ wewnątrzwydzielniczy, działanie łagodzące na nerwy i gojące na skórę.

Wosk pszczeli

Wosk pszczeli jest produktem ubocznym produkcji miodu. Z wosku pszczoły produkują plastry, w których umieszczają krople miodu. Z racji pełnienia funkcji spiżarni dla pożywienia na okres jesienno-zimowy dla całych rodzin, ma on właściwości przeciwgrzybiczne, przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. Jest niczym innych jak wydzieliną gruczołów pszczelich znajdujących się w pobliżu odwłoku. Wosk pszczeli jest stosowany w apiterapii jako środek stosowany na skórę, w leczeniu atopowego zapalenia skóry i błon śluzowych jamy ustnej. Wówczas bywa zalecany do żucia.

Preparaty z dodatkiem wosku pszczelego stosowane są także dla budowania odporności, regeneracji organizmu. Łuseczki wosku pszczelego znalazły także doskonałe zastosowanie w kosmetyce, gdzie są elementem kremów, balsamów i masek do ciała i włosów.

Niezwykłe właściwości prozdrowotne wosku pszczelego wynikają z jego naturalnego składu. Zawiera on wiele estrów kwasów i alkoholi tłuszczowych. Pełno w nim steroli i polifenoli oraz węglowodorów nienasyconych. To tylko część z licznych substancji wchodzących w skład omawianej substancji. Szczególnie estry fenolowe są bioaktywną substancją wzbudzającą coraz większe zainteresowanie naukowców i kosmetologów.

Mleczko pszczele

Mleczko pszczel to substancja będąca pokarmem wytwarzanym w organizmach pszczół - robotnic zajmujących się karmieniem larw, dla których jest jedynym pożywieniem przez pierwsze cztery doby życia. Jest to także pożywienie królowej w czasie czerwienia oraz w trakcie całego stadium larwalnego. Jest to wiec pszczeli odpowiednik mleka przeznaczonego przez organizm matki dla dzieci. W związku z tym mleczko pszczele stało się przedmiotem zainteresowania apiterapii.

Skład chemiczny i właściwości organoleptyczne mleczka pszczelego są zmienne, zależnie czy jest przeznaczone dla larw, trutniów czy matki. Zawiera głównie białka, w dalszej kolejności węglowodany i tłuszcze. Białka występujące w mleczku pszczelim to głównie albuminy i globuliny, dzięki czemu są bardzo łatwo przyswajalne przez ludzki organizm. Jest w nim obecnych także wielu, korzystnych z punktu widzenia ludzkiego zdrowia, pszczelich enzymów, w tym amylaza i proteinazy.

Jest to wiec produkt posiadający wysokie właściwości odżywcze oraz jest łatwo przyswajalny. Wykazuje działanie bakteriostatyczne i bakteriobójcze - właściwości zmienne zależnie od stężenia. Ma właściwości przeciwnowotworowe oraz stymulujące na aktywność kory mózgowej, ze względu na zawartość kwasu γ-aminomasłowego.

Pyłek kwiatowy

Pyłek kwiatowy to męskie komórki rozrodcze kwiatów. Robotnice zbierając nektar wracają do ula całe obsypane, najczęściej żółtym proszkiem. Pochodzenie roślinnego, jest niezwykle bogatym źródłem witamin, minerałów i związków bioaktywnych, w tym flawonoidów. W badaniach laboratoryjnych wykazuje szerokie prozdrowotne spektrum działania, od właściwości przeciwgrzybicznych po przeciwbakteryjne, przeciwnowotworowe i łagodzące stany zapalne.

W skład pyłku wchodzi średnio około 250 substancji, ich proporcje oraz jakość jest zmienna, zależnie od rośliny z jakiej pochodzi pyłek, pory zbierania go oraz warunków środowiskowo-ekologicznych. Szacunkowo notuje się przewagę cukrów nad białkami. Niemniej i jedna i druga grupa substancji zawarta w pyłku jest niezwykle zróżnicowana i odżywcza. Białka egzogenne obecne w pyłku, takie jak lizyna, leucyna czy izoleucyna mają niezwykle wartościowy wpływ na ludzki organizm. Biorą one udział w syntezie hormonów, a także są niezbędne dla prawidłowej pracy centralnego układu nerwowego.

Pyłek powinien być obecny w codziennej diecie osób cierpiących na schorzenia czy osłabienie układu immunologicznego, w czasie rekonwalescencji i dbających o zdrowie.

Jad pszczeli

Apiterapia jadem pszczelim ma nawet swoją specyficzną nazwę: apitoksynoterapia. To chyba najbardziej kontrowersyjny obszar apiterapii i budzi najwięcej pytań o płynące z niej korzyści.
Ze względu na uczulenie wielu osób na substancje zawarte w jadzie pszczół i os, z tą dziedzina apiterapii trzeba obchodzić się niezwykle ostrożnie. Obecnie jednak jest to leczenie mniej inwazyne, ponieważ jad pszczeli jest podawany w postaci wstrzykiwań podskórnych czy tabletek.

Pytanie jakie powinno paść w tym momencie, to jakie korzyści płyną z apiterapii jadem? Głównie jest to leczenie przynoszące efekty w przypadku osób cierpiących na choroby mięśni i stawów oraz schorzenia o podłożu reumatycznym. Apitoksynoterapia wykazuje też wysoką skuteczność terapeutyczną w problemach skórnych, alergicznych czy w obrębie naczyń krwionośnych.

Jad pszczeli składa się w około 50% z peptydu - melityny. Pozostałe składowe to: minerały i biopierwiastki, aktywnie stymulujące organizm do działań naprawczych.

Pierzga

Pierzga to połączenie wielu produktów pszczelich, w tym mleczka, miodu, pyłku kwiatowego oraz enzymów. Jest to więc produkt kompleksowy, pełen witamin, substancji aktywnych i biopierwiastków, białek, cukrów enzymów, kwasów oraz estrów, nienasyconych kwasów tłuszczowych. Jest to więc produkt kompletny, jednoznacznie zdrowy. Łączy w sobie dobro większości wymienionych powyżej produktów pszczelich. Będąc jednocześnie skondensowanym, naturalnym źródłem zdrowia.

Apiterapia - jakie są jej korzyści?

Apiterapia jest więc sposobem na utrzymanie zdrowie oraz formą leczenia licznych schorzeń i problemów zdrowotnych produktami pochodzenia pszczelego. Szeroki zakres działania oraz mnogość substancji aktywnych, prozdrowotnych i odżywczych w substancjach pochodzenia pszczelego powoduje, że w apiterapii pokłada się bardzo duże nadzieje.

Jednocześnie jest to leczenie przynoszące bardzo niewiele skutków ubocznych. Oczywiście nie każdy może stosować wszystkie formy apiterapii, a leczenie lub jej stosowanie profilaktyczne powinno odbywać się pod okiem profesjonalisty i z uwzględnieniem indywidualnych czynników jednostki, takich jak uczulenia, stan zdrowia czy choroby przewlekłe.

Apiterapia jest znana od wieków. Już w starożytnej Grecji produkty pszczele były powszechnie cenione i stosowane w celach leczniczych. Obecnie wiemy o miodzie i innych pasiecznych dobrach wiele więcej, potrafimy laboratoryjnie udowodnić, jaki składnik na co konkretnie wpływa i dlaczego. Dokładna analiza składu produktów pszczelich powoduje, że stały się one pełnoprawnymi lekami, a ich zastosowanie nie jest rozważane jedynie jako forma terapii alternatywnej, ale stanowi pełnoprawną formę leczenia.

Bibliografia

Bąk B., Wilde J., Mleczko pszczele jako produkt dietetyczny i leczniczy [w:] Biuletyn Naukowy, 18/2002, s. 201-214.
Hałderna-Kędzia E., Kędzia B, Synbiotyczne działanie produktów pszczelich wytwarzanych ze źródeł roślinnych, [w:] Postępy Fitoterapii 3/2021, s. 189-195.
Kurek-Górecka A. Balwierz i in., Dietetyczne aspekty zastosowania pyłku pszczelego, https://www.ptfarm.pl/pub/File/Bromatologia/2017/Nr%203/Bromatologia%203_2017%20art%2001%20s%20191-200.pdf, dostęp: 15.11.2022.
Prus A., Przeciwutleniające i farmakologiczne właściwości kwasów fenolowych, http://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2014/11/pf_2013_048-053.pdf, dostęp: 15.11.2022