Pszczoła na kofeinie i miód kawowy

Pszczoła na kofeinie i miód kawowy

Kawa – kto wstaje wcześnie, ten docenia jej zbawienne działanie. Mała czarna zawiera kofeinę, najbardziej rozpowszechniony psychostymulant, który zwiększa czujność i możliwości poznawcze ludzi. Trzeba jednak pamiętać, że zbyt częste jej picie może powodować zaburzenia snu. Niektóre rośliny, takie jak kawa czy cytrusy, wydzielają kofeinę razem z nektarem. Jak wpływa ona na pszczoły? Czy z takiego nektaru może powstać pobudzający miód? 

SPIS TREŚCI: 
1. Wpływ kofeiny na zdolność nauki u pszczół
2. Pożytek kawowy
3. Miód kawowy - cechy charakterystyczne i właściwości
4. Artykuły powiązane

1. Wpływ kofeiny na zdolność nauki u pszczół
O tym, że pszczoły też lubią kofeinę, wiemy od 2005 r. kiedy naukowcy z uniwersytetu w Haifie udowodnili, że rośliny wydzielające nektar z tym alkaloidem są chętniej odwiedzane przez zbieraczki [Singaravelan i in. 2005].W tym samym roku australijscy naukowcy, w warunkach laboratoryjnych, badali wpływ kofeiny na zdolność nauki u pszczół. Kofeina powodowała, że już trzydniowe pszczoły nauczyły się rozpoznawać złożone zapachy – grupa kontrolna dokonała tego dopiero po sześciu dniach od wygryzienia z komórki. Natomiast u starszych pszczół zbieraczek kofeina poprawiała zarówno ich zdolności motywacyjne, jak i poznawcze [Si i in. 2005]. 

Osiem lat później Geraldine Wright z uniwersytetu Newcastle wykazała, że pszczoły miodne trzy razy lepiej zapamiętywały zapach kwiatów, jeśli wcześniej spożyły pokarm zawierający kofeinę. Uczona wysnuła przypuszczenie, że jest to sposób roślin na skuteczniejsze wabienie owadów – pszczoły, które dzięki kofeinie zawartej w nektarze łatwiej zapamiętają zapach kwiatów kawy lub cytrusów, będą częściej odwiedzały te gatunki [Wright 2013]. 

2. Pożytek kawowy
W 2015 r. zespół Margaret Couvillon, uczonej z uniwersytetu Sussex, wykazał, że pszczoły "na kofeinie" po powrocie do ula dłużej wykonywały tańce werbunkowe i powtarzały je częściej. Skutkowało to lotem po pożytek kawowy do czterech razy większej liczby robotnic. Te informacje nie byłyby takie złe, gdyby kofeina powodowała, że praca pszczół stawałaby się bardziej efektywna. Niestety tak nie było. Couvillon zaobserwowała, że pszczoły uzależnione od tego związku wciąż odwiedzały kwiaty kawy, nawet jeśli te nie wydzielały już nektaru. W dodatku takie pszczoły niechętnie szukały nowych źródeł pokarmu. Zespół Couvillon wykazał, że jeśli w otoczeniu ula 40% roślin zawiera nawet małe ilości kofeiny w nektarze, rodzina pszczela każdego dnia produkuje ok. 15% mniej miodu. Autorka w podsumowaniu badań stwierdziła, że ostatecznie obecność kofeiny w nektarze jest korzystna wyłącznie dla rośliny, nie dla pszczół [Couvillon 2015].

3. Miód kawowy - cechy charakterystyczne i właściwości
Miód kawowy powstaje z nektaru zebranego z kwiatów Coffea arabica. W Brazylii, Wietnamie i Indonezji kawa jest uprawiana na skalę przemysłową. Na jej plantacjach pszczoły są wykorzystywane do zapylania kwiatów, ponieważ zwiększają zawiązywanie owoców. Skutkuje to przynoszeniem nektaru i pyłku kawowego do ula. Powstały miód jest bardzo drogi i rzadko pojawia się na rynku. 

Brazylijski nektarowy miód kawowy ma ciemnobursztynowy kolor i kleistą konsystencję. Jego pH wynosi od 3,86 do 3,99. 75% pyłków zawartych w brazylijskim nektarowym miodzie kawowym należy do C. arabica. Badania wykazały, że jest on dobrym źródłem witaminy C – w jednym litrze zawiera od ok. 272 do 327 mg kwasu askorbinowego. 1 kg miodu kawowego zawiera średnio 12 mg kofeiny, chociaż wyniki różniły się w zależności od odmiany kawy, z której pszczoły zebrały nektar. [Kadri i in. 2016]. Dla porównania litr kawy może zawierać aż 650 mg, a litr Coca-Coli 96 mg tego alkaloidu. Czy w takim razie miód kawowy może mieć pobudzający wpływ na człowieka? Raczej nie, skoro nawet litr kawy bezkofeinowej zawiera... ok. 20 mg kofeiny. Natomiast badania dotyczące wpływu miodu kawowego na pszczoły jeszcze nie zostały przeprowadzone.

Opracowano na podstawie: 

Couvillon M.J., Toufailia H., Butterfield T.M., Schrell F., Ratnieks F.L.W., Schürch R. 2015. Caffeinated Forage Tricks Honeybees into Increasing Foraging and Recruitment Behaviors. Current Biology.

Kadri S.M., Zaluski M., Lima G.P.P., Mazzafera P., Orsi R.O. 2016. Characterization of Coffea arabica monofloral honey from Espírito Santo, Brazil. 

Singaravelan N., Nee’man G., Inbar M. i in. 2005 Feeding responses od free-flying honeybees to secondary compounds mimicking floral nectar. Journal of Chemical Ecology

Si A., Zhang S., Maleszka R. 2005. Effects of caffeine on olfactory and visual learning in the honey bee (Apis mellifera). Pharmacology, Biochemistry and Behaviour

Wright G.A., Baker D.D., Palmer M.J., Mustard J.A., Power E.F., Borland A.M., Stevenson P.C. 2005. Caffeine in Floral Nectar Enhances a Pollinator's Memory of Reward. Journal of Chemical Ecology.

4. Artykuły powiązane 

Właściwości miodu