Pszczoła miodna. Klasyfikacja, występowanie i ewolucja

Pszczoła miodna. Klasyfikacja, występowanie i ewolucja

Pszczoły są fascynującymi organizmami modelowymi poprzez złożone cykle rozwojowe, system dziedziczenia, szeroko rozwinięte zachowania społeczne oraz komunikację. Wszystkie organizmy żywe są przyporządkowane do szeregu jednostek systematycznych.

SPIS TREŚCI:
1. Klasyfikacja pszczół
2. Gatunki pszczół - liczebność
3. Pszczoła miodna - występowanie i ewolucja
4. Pszczoła miodna. Klasyfikacja, występowanie i ewolucja - artykuły powiązane

1. Klasyfikacja pszczół 

Klasyfikacja pszczół (Apoidea) (Michener 2007):
Królestwo: Zwierzęta (Zoa)
Podkrólestwo: Tkankowce (Metazoa)
Typ: Stawonogi (Arthropoda)
Gromada: Owady (Insecta)
Rząd: Błonkoskrzydłe (Hymenoptera)
Nadrodzina: Pszczoły (Apoidea)
Rodzina: Lepiarkowate (Colletidae)
Pszczolinkowate (Andrenidae)
Smuklikowate (Halictidae)
Spójnicowate (Melittidae)
Miesierkowate (Megachilidae)
Pszczołowate/ Pszczoły właściwe (Apidae)

W rodzaju pszczoła (Apis) wyróżnia się siedem głównych gatunków (Ślósarz 2013):  

• Pszczoła miodna (Apis mellifera)
• Pszczoła wschodnia (Apis cerana)
• Pszczoła czerwona (Apis koschewnikovi)
• Pszczoła karłowa (Apis florea)
• Pszczoła skalista (Apis laboriosa)
• Pszczoła olbrzymia (Apis dorasta)
• Pszczoła buszu (Apis anderniformis)

2. Gatunki pszczół - liczebność 
Na całym świecie występuje około 25 000-30 000 gatunków pszczół, które są zakwalifikowane do 10 rodzin (Banaszak 1993, Michener 2007). W naszym kraju występuje ich około 450 gatunków. Przynależą one do 6 wymienionych wyżej rodzin (Michener 2007, Pruszyński 2007). Inne źródła podają, iż w Polsce występuje aż 480 gatunków pszczół (Banaszak 2004).

Występujące w Polsce gatunki wykazują zróżnicowaną specjalizację zarówno pod względem rozwoju życia socjalnego, jak i zakresu roślin nektarodajnych (Banaszak 1987). Większość tych owadów charakteryzuje obfite owłosienie ciała. Około 90% wszystkich gatunków pszczół buduje i zaopatruje w pokarm, natomiast pozostałe 5% podrzuca jaja do gniazd innych gatunków.

Zdecydowana większość prowadzi samotny tryb życia, brak tu współpracy między samicami oraz brak kontaktów między matką i młodymi samicami. Jednak należy podkreślić, że prawie 10% gatunków rozwinęło różne stopnie życia socjalnego (Banaszak 1987, Banaszak 1993, Gogolewska i Wilde 2006, Michener 2007).

Rodzina pszczoły właściwe (Apidae), powstała z połączenia dwóch rodzin: porobnicowate. (Anthophoridae) oraz pszczołowate (Apidae). Jest to aktualnie największa co do liczebności rodzina, do której w Polsce przynależy ponad 120 gatunków. Prawie wszyscy przedstawiciele tej rodziny, mają ogromne znaczenie gospodarcze ze względu na zapylanie wielu uprawnych roślin oraz dostarczaniu cennych produktów. Głównymi gatunkami tej rodziny są: porobnica murówka (Anthophora plagiata), kornutka koniczynowa (Eucera longicornis), brzęczka (Melecta luctuosa), trzmiel ziemny (Bombus terrestris), a także globalnie znana pszczoła miodna (Apis mellifera) (Banaszak 1987, Banaszak 2004). 

3. Pszczoła miodna - występowanie i ewolucja 
Pszczoła miodna (Apis mellifera) jest bardzo ceniona i znana na całej kuli ziemskiej. Występuje wszędzie tam, gdzie znajdują się rośliny kwitnące. Żywi się nektarem, pyłkiem oraz spadzią (Stanek 2014). Jej pierwotny zasięg geograficzny obejmował Europę, Afrykę i Bliski Wschód. Reszta wymienionych gatunków pszczół pochodzi z Azji. Gatunki te nie występowały pierwotnie w tzw. Nowym Świecie, czyli na terenie obu Ameryk oraz w Australii.

Ten zasłużony w naszym ekosystemie owad pojawił się znacznie wcześniej niż człowiek. Najstarsze dowody materialne datuje się na 80 mln lat temu. Co ciekawe, przed wykształceniem się roślin kwitnących, pszczoła prowadziła drapieżny tryb życia; tak jak współczesne osy, żywiła się mniejszymi owadami. Na drodze koewolucji pszczoły zmodyfikowały swoją budowę ciała tak, aby w pełni wykorzystać możliwość pobierania pokarmu z kwiatów. Powstało wole – zbiorniczek za przełykiem, który służy do przenoszenia pokarmów płynnych oraz koszyczki umiejscowione na ostatniej parze odnóży ułatwiające transport pyłku. Pokrycie ciała pszczoły włoskami przyczyniło się do zbierania i przenoszenia pyłku całym ciałem oraz usprawniło jednoczenie proces zapylenia. Modyfikacji uległ również układ nerwowy oraz zmysły: powonienia, smaku czy wzroku, co przyczyniło się do perfekcyjnego odszukiwania i optymalnego wykorzystania pożywienia (Michener 2007, Ślósarz 2013).

Bibliografia:

Michener C. D. 2007. The bees of the world. The Johns Hopkins University Press, Baltimore and London. 

Ślósarz J. 2013. Praktyczne aspekty hodowli pszczół. Instytut Zootechniki - Państwowy Instytut Badawczy. Materiały szkoleniowe opracowane w ramach projektu IMPROFARM Poprawa Produkcji oraz Procesów Zarządzania w Rolnictwie poprzez Transfer Innowacji. 

Wilde J., Gogolewska E. 2006. Poradnik początkującego pszczelarza. PWRiL, Poznań

Artykuł stanowi fragment pracy magisterskiej, wykonanej pod kierunkiem dr inż. Jerzego Kowala, z Zakładu Zoologii Środowiskowej Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie.

4. Pszczoła miodna. Klasyfikacja, występowanie i ewolucja - artykuły powiązane

Pszczoła miodna. Liczebność roju pszczół, zachowanie i rasy