Zakup pszczół, podstawowy sprzęt pasieczny i działania pszczelarza

Zakładanie pasieki, szczególnie amatorskiej, złożonej z kilku uli nie jest ani wyjątkowo kosztowne, ani wyjątkowo skomplikowane. Na samym początku należy jednak podjąć kilka działań i dokonać szeregu wyborów. Decyzje te dotyczą głównie wyboru miejsca na pasiekę, pod kątem przestrzeni, obecności pożytków oraz dostępu do budynków umożliwiających w sposób higieniczny pozyskiwanie miodu, wyboru sprzętu pszczelarskiego, strojów, rodzaju uli i linii pszczół.

Wybór miejsca na pasiekę

Pierwszym działaniem pszczelarza zazwyczaj jest dokonanie wyboru, gdzie postawić swoje ule. Jest to decyzja trudna, ponieważ ze względu na kilka aspektów praktycznych i prawnych, potencjalne miejsce trzeba przeanalizować pod kilkoma kątami.

Najłatwiej jest podjąć decyzję, gdy celem jest hobbystyczna hodowla pszczół, a nie pozyskiwanie miodu czy jego sprzedaż. Wówczas należy w swoich decyzjach wziąć pod uwagę tylko fakt, by pasieka nie przeszkadzała innym osobom. Według najczęściej obowiązujących, współczesnych przepisów, ule można stawiać w odległości 10 metrów od zabudowań. Otwiera to drogę do ustawiania mikro-pasiek na własnych podwórkach i w miastach.

Trudniej jest zdecydować w kwestii miejsca postawienia uli, jeśli decydujemy się na komercyjną sprzedaż miodu. Przede wszystkim potrzebna jest przestrzeń na co najmniej 50 uli, ustawionych w miarę swobodnie na określonej przestrzeni. Sprawdzić należy, jakie pożytki i w jakim okresie kwitną w pobliżu. Sprawdzić trzeba także, czy dysponujemy lub możemy zbudować pomieszczenie do konfekcjonowania miodu, zgodne z wytycznymi sanepidu. Te wszystkie punkty muszą być spełnione, żeby móc postawić pasiekę, z której będzie się czerpać zyski.

Wybór uli

Zakładając pasiekę pszczelarz powinien wziąć pod uwagę, w jakie ule powinien się wyposażyć. Decyzja ta powinna zostać poprzedzona rozpatrzeniem kilku kryteriów. Inne działania powinny być podejmowane, gdy zaczynamy przygodę z pszczelarstwem, a inne gdy już mamy spore doświadczenie.

Gdy planujemy prowadzić pasiekę wędrowną, kupujemy ule lekkie, z tworzyw sztucznych. Gdy stacjonarną, możemy decydować się na drewno. Lubimy nowatorskie rozwiązania - próbujemy zakupu uli styropianowych lub poliuretanowych. Jesteśmy zwolennikami tradycji - postawmy na proste w obsłudze, ciężkie drewniane ule warszawskie, w których też pszczoły mają warunki najbliższe naturalny.

Na początku przygody z amatorskim pasiecznictwem, warto rozpatrzyć zakup uli styropianowych lub poliuretanowych z drugiej ręki. Ograniczy to ponoszone koszty, a jednocześnie zapewni bezpieczeństwo – ule z materiałów sztucznych łatwo zdezynfekować i nie ma ryzyka, że przetrwają w nim pasożyty, bakterie, grzyby czy wirusy.

Ule to podstawowe wyposażenie pasieki. Aby wybrać najlepsze rozwiązanie, zgodne z własnymi preferencjami, należy zatem odpowiedzieć sobie na pytania:

jaki rodzaj pasieki chcę prowadzić – stacjonarną czy wędrowną?
jaka jest wielkość mojej pasieki?
czy chcę zarabiać na miodzie?
jak dużo wiem o pszczołach, jakie mam doświadczenie?
czy jestem tradycjonalistą, czy preferuję rozwiązania nowatorskie?

Po odpowiedzeniu sobie na powyższe pytania, łatwiej podjąć decyzję dotyczącą wyboru podstawowego wyposażenia pasieki, jaką są ule.

Jakie pszczoły wybrać?

Kolejna ważne decyzje dotyczą wyboru linii pszczół oraz pasiecznika od którego odkupimy odkład, czyli część plastrów z ula przeznaczonych do utworzenia nowej pszczelej rodziny. Odkład zawiera pszczoły w każdym ze stadiów rozwoju, od jajeczka, czerwiu, larwy, przez pszczoły na każdym etapie rozwojowym oraz matkę. Pszczelarze tworzą odkłady w celu handlu rodzinami pszczelimi lub rozmnażania we własnych pasiekach.

Oprócz odkupienia odkładu od zaufanego hodowcy - jest to niezwykle ważne, ze względu na możliwość przeniesienia wraz z pszczołami rozmaitych chorób pasożytniczych, wirusowych i bakteryjnych oraz grzybów – istotna jest też decyzja dotycząca linii pszczół. Zakup pszczół to jedna z podstawowych, i chyba najważniejsza decyzja dotycząca pasiecznictwa. Poniżej przedstawię kilka najpopularniejszych w Polsce linii hodowlanych wraz z krótkimi charakterystykami.

Rasa środkowo-europejska

Pszczołą ta najintensywniej rozwija się w maju i czerwcu. Nadaje się do krzyżowania z rasą kaukaską. Jest dobrze dostosowana do trudnych warunków klimatycznych i intensywnego wykorzystywania krótko kwitnących pożytków. Robotnice tej rasy bardzo dobrze wykorzystują ubogie pożytki. Zbierają wszystko - od rzepaku po spadź, wykazując przy tym łatwość w zimowaniu i wiosną jest mały osyp owadów.

Rasa ta jest dość nerwowa w trakcie przeglądów pszczelarskich, robotnice są bardzo ruchliwe i niestety, czasami skłonne do atakowania. Dlatego też nie nadają się do pasiek edukacyjnych.

Pszczoła KRAINKA

Jak sama nazwa wskazuje, jest to najbardziej rozpowszechniona w polskich pasiekach pszczoła, choć paradoksalnie nazwa pochodzi od Krainy - czyli Jugosławii, skąd dawniej sprowadzane były pszczele matki tej rasy. Są to pszczoły charakteryzujące się niezwykle dynamicznym rozwojem rodziny i dążą do zawiązywania dużych, silnych rojów. W przypadku słabych pożytków, pszczoły te łatwo wpadają w nastrój rojowy. Ta rasa pszczół, podobnie jak poprzednio opisywana, także ma wiele odmian i linii. Ze wszystkich godna wymienienia jest linia POGÓRSKA, wychodowana z krainki hodowanej w Polsce, dobrze dostosowana do trudnych, górskich warunków. Linia ta bardzo dobrze zimuje i na wiosnę rzadko wymaga łączenia rodzin lub ściśnienia gniazda.

Pszczoła włoska

Jest to obecnie najbardziej rozpowszechniona rasa pszczół miodnych na świecie. Do Polski sprowadził ją światowej sławy pszczelarz, Jan Dzierżoń. Jest to bardzo łagodny, spokojny i łatwy w pracy pasiecznej gatunek pszczoły. Nawet w warunkach sprzyjających rzadko pojawiają się u niej nastroje rojowe. Rodziny pszczoły włoskiej osiągają bardzo duże rozmiary w dość krótkim czasie, dzięki intensywnemu tempu czerwienia matki pszczelej. Niestety, pomimo bardzo korzystnych zachowań rojowych i tendencji, pszczoła włoska ma wysoką podatność na niektóre choroby oraz ma trudności w zimowaniu w naszym klimacie, a po zimowli standardem jest duży osyp w dennicy.

Rasa ta wykazuje też spore tendencje do rabunku.

Pszczoła Buckfast

Pszczoła miodna powstała jako krzyżówka pszczoły włoskiej i występującej w angielskim opactwie Buckfast. Zakonnik-pszczelarz zauważył, że krzyżówka tych dwóch ras skutecznie oparła się atakom roztoczy, które w zasadzie zdziesiątkowały rodzimą w Anglii pszczołę wrzosową.

Pszczoła ta tworzy duże, silne, szybko rozwijające się roje. Jednocześnie nie ma tendencji do rójki, nawet w pozornie sprzyjających temu warunkach. Jest łagodna i spokojna, nawet w czasie przeglądów uli. Jest wysoko odporna na chorobę roztoczową. Niestety jej dużą wadą, podobnie jak pszczoły włoskiej, jest tendencja do rabunków, wywoływana nawet niewielkimi zaniedbaniami w pasiece.

Krzyżowana z lokalnymi gatunkami, na własną rękę, przez niedoświadczonych pszczelarzy, może stać się bardzo agresywna.

Pszczoła kaukaska

Ciekawa rasa owada, bardzo spokojna i z niską tendencją do rójki. Odporna i pracująca nawet na niedostępnych dla innych pszczół pożytkach, ze względu na zbieranie nektaru o niskiej zawartości cukru oraz z powodu bardzo długiego języczka, dzięki czemu dociera do nektaru niedostępnego dla innych pszczół miodnych.

Główną wadą tej pszczoły jest fakt, że na wiosnę brakuje jej dynamiki rozwoju charakterystycznego dla innych ras pszczoły miodnej, w efekcie czego tworzy rodziny słabsze i mniej liczne od powyżej wymienionych ras, a jej połączenie z innymi odmianami pszczół, szczególnie z włoska czy buckfast, wzmaga w pasiece nastroje rabunkowe. Niestety jest też mało odporna na choroby. Dopiero jej krzyżówki z krainką czy środkowoeuropejską dają linię o wysokiej efektywności.

Zakup pszczół jest wiec wyjątkowo trudnym zadaniem i aby go dokonać, należy rozważyć jaka rasa pszczół oraz od kogo wziąć odkłady.

Niezbędny sprzęt pszczelarski dla pasieki amatorskiej i towarowej

Każdy, kto myśli, że aby hodować pszczoły wystarczy mieć ule i owady - jest w dużym błędzie. Ule i pszczoły to podstawa, niezbędny jest jednak jeszcze sprzęt pszczelarski taki jak dłuta, odzież, ramki, podkurzacz i wkład dymiący. A to jedynie najprostsze wyposażenie potrzebne w przypadku pasiek hobbystycznych, w których miód jest przyjemną niespodzianką, a nie celem.
W przypadku pasiek komercyjnych, nastawionych na pozyskiwanie i zarabianie na miodzie, konieczne jest jeszcze narzędzia do odsklepiania plastrów, miodarka oraz odstojnik grawitacyjny na miód oraz przede wszystkim, spełniające surowe wymogi sanepidowskie, odpowiednie pomieszczenie przeznaczone do konfekcji miodu.

Działania, jakie musi podjąć pszczelarz zakładając pasiekę

Założenie i prowadzenie pasieki to jednak nie jedynie zakupy pszczół czy sprzętu, ale szereg działań formalnych, jakie powinien podjąć pszczelarz. Pasieka musi spełniać szereg przepisów, szczególnie dotyczy to pasiek komercyjnych. To jest formalna strona pasiecznictwa, która leży w obowiązku działań podejmowanych przez pszczelarza. Pszczelarz powinien zgłosić pasiekę w sanepidzie oraz zapewnić pszczołom opiekę weterynaryjną. Każdy miód udostępniany do sprzedaży powinien być opatrzony numerem weterynaryjnym. Działania pszczelarza w tym zakresie są ściśle regulowane przepisami i każda osoba posiadająca pasiekę z miodem przeznaczonym na sprzedaż musi je podjąć.

Zakup pszczół, podstawowego sprzętu pszczelarskiego oraz podejmowane przez pszczelarza działania to bardzo ważne i niełatwe decyzje.

Bibliografia

Bancewicz J., Dobre praktyki pszczelarskie, https://wmodr.pl/files/zMVO5j5cIK7dYDsd0g1UiUYhe32lSf9r9wDDWgWt.pdf, Olsztyn 2019, Data odczytu: 2025.10.11
Cichocki J., Rodzaje i linie pszczoły miodnej, Gdańsk, 2021.
Ślósorz J, Miesięczne zalecenia pasieczne, https://modr.pl/sites/default/files/brochures/miesieczne_zalecenia_pasieczne.pdf, Dział Ekologii i Ochrony Środowiska - MODR Karniowice, Data odczytu: 2025.10.11
Wilde J, Gogolweska E., Polubić pszczoły. Poradnik początkującego pszczelarza, Warszawa 2006.